Οι Υπερυπολογιστές και τα μεγάλα Κέντρα Δεδομένων αποτελούν βασική και στρατηγική υποδομή στον σύγχρονο κόσμο (High Performance Computing – HPC). Ανάμεσα στο πλήθος τομέων που αυτά στηρίζουν, αρκεί να αναφέρουμε σαν παραδείγματα την αναζήτηση φαρμάκων γιά τον covid-19 (π.χ. exscalate4cov.eu) και το ότι στα μεγάλα Κέντρα Δεδομένων τρέχουν εφαρμογές όπως το gov.gr και όλα τα εργαλεία πλανητικής κλίμακας για τηλεδιασκέψεις, τηλε-εργασία, και τηλε-εκπαίδευση.

Το εργαστήριο CARV του ΙΤΕ-ΙΠ συμμετέχει ήδη στο μεγάλο εγχείρημα του Ευρωπαϊκού Επεξεργαστή (european-processor-initiative.eu), στρατηγικής σημασίας για την τεχνολογική ανεξαρτησία και πρωτοπορία της Ευρώπης, συνολικού προϋπολογισμού 80 εκατομμυρίων Ευρώ, εκ των οποίων 2,8 εκ.€ για το ΙΤΕ. Επιπλέον, το ΙΤΕ συμμετέχει ενεργά σε ερευνητικά έργα κεντρικής σημασίας σε αυτή την περιοχή και στις υπολογιστικές υποδομές επεξεργασίας δεδομένων μεγάλου όγκου. Παραδείγματα αποτελούν το έργο ExaNeSt (exanest.eu) που ολοκληρώθηκε πέρυσι υπό το Συντονισμό του ΙΤΕ, καθώς και τα έργα ExaNoDe (exanode.eu), EcoScale (ecoscale.eu), και EuroServer, και το διάδοχό τους έργο EuroEXA (euroexa.eu) που τρέχει εδώ και 3 χρόνια· ο συνολικός προϋπολογισμός τους γιά το ΙΤΕ ήταν 6,3 εκ. €.

Αναγνωρίζοντας τη στρατηγική σπουδαιότητα του τομέα, η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί σχετική έρευνα εδώ και χρόνια. Πρόσφατα ίδρυσε το κοινό εγχείρημα EuroHPC JU (eurohpc-ju.europa.eu) με προϋπολογισμό ένα (1) δις € για να προωθήσει την τεχνολογική ανεξαρτησία και πρωτοπορία στον τομέα. Ο στόχος είναι το 2027 να λειτουργεί στην Ευρώπη ένας υπολογιστής μοναδικών δυνατοτήτων σε επιδόσεις. Το EuroHPC JU θα χρηματοδοτήσει 19 έργα με 113 εκ.€ σε όλη την Ευρώπη, την περίοδο 2021-2024, που προέκυψαν από την πρόσκληση EuroHPC-2019. Ελληνικοί φορείς συμμετέχουν σε 8 από αυτά, με προϋπολογισμό ~9 εκ. €. Από την άποψη μεγέθους συνεισφοράς (προϋπολογισμού) της κάθε χώρας σε αυτά τα έργα, η Ελληνική συμμετοχή κατατάσσεται στην πέμπτη θέση μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών, δηλαδή αμέσως μετά τις Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία, και Ιταλία.

Το ΙΤΕ θα συμμετέχει στα τρία από τα τέσσερα μεγάλα έργα του σκέλους 01, δηλαδή «Τεχνολογίες Υπολογισμών και Δεδομένων Ακραίας Κλίμακας», της παραπάνω πρόσκλησης, με προϋπολογισμό 3,6 εκ.€, παίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στον τομέα: στα δύο από αυτά τα έργα η συνεισφορά του ΙΤΕ (βάσει προϋπολογισμού) κατατάσσεται στη δεύτερη θέση μεταξύ των εταίρων του έργου, και στο τρίτο κατατάσσεται στην τέταρτη θέση.

• Στο έργο eProcessor, που θα αναπτύξει έναν υπερταχύ Ευρωπαϊκό Επεξεργαστή RISC-V, με επιστημονικά υπεύθυνο τον Δρ. Βασίλη Παπαευσταθίου, ο οποίος επεσήμανε ότι «Το έργο είναι καίριας σημασίας για την Ευρωπαϊκή τεχνολογική ανεξαρτησία, καθώς βασίζεται στο ανοικτό και ανεξάρτητο ρεπερτόριο εντολών RISC-V που τα τελευταία χρόνια κερδίζει συνεχώς έδαφος διεθνώς».
• Στο έργο Red-Sea, που θα αναπτύξει την επόμενη γενιά του Ευρωπαϊκού Δικτύου Διασύνδεσης Υπερυπολογιστών BXI, με επιστημονικά υπεύθυνο τον Δρ. Νικόλαο Χρυσό, ο οποίος ανέφερε ότι «σε συνεργασία με τη γαλλική εταιρεία ATOS/BULL, θα σχεδιάσουμε καινούργιες τεχνολογίες για τα δίκτυα διασύνδεσης ευρωπαϊκών υπερυπολογιστών, εξετάζοντας θέματα όπως τον έλεγχο συμφόρησης και την ποιότητα υπηρεσίας, καθώς και διεπαφές δικτύου χαμηλού κόστους με μοντέρνους επεξεργαστές χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης».
• Στο έργο Deep-Sea, που θα αναπτύξει εργαλεία Λογισμικού και Προγραμματιστικά Μοντέλα για Υπερυπολογισμούς, με επιστημονικά υπεύθυνο τον Δρ. Μανόλη Μαραζάκη, ο οποίος εξήγησε: «Το έργο έχει ως αντικείμενο το λογισμικό εφαρμογών και συστήματος για υπερυπολογιστές κλίμακας «Exa» (1 δις δισεκατομμύρια πράξεις/δευτερόλεπτο). Ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στην αποτελεσματική αξιοποίηση ετερογενών τεχνολογιών μνήμης και επιτάχυνσης υπολογισμών, σε ένα πλαίσιο στενής συνεργασίας με το οικοσύστημα των εφαρμογών που θέτουν τις προδιαγραφές για την επόμενη γενιά υπερ-υπολογιστών».

Ο Πρόεδρος του ΙΤΕ, καθηγητής Νεκτάριος Ταβερναράκης, δήλωσε: «H δυναμική συμμετοχή του ΙΤΕ, με το Ινστιτούτο Πληροφορικής στο κοινό εγχείρημα ανάπτυξης διατάξεων υπερυπολογιστών της ΕΕ, συνεισφέρει καταλυτικά στην κατάταξη της χώρας μας, ανάμεσα στις κορυφαίες –σε ευρωπαϊκό επίπεδο– στον τομέα της τεχνολογίας. Επιπλέον, επιβεβαιώνει το υψηλότατο επίπεδο έρευνας που διεξάγεται στο ΙΤΕ, στον τομέα αυτό. Το σπουδαίο ανθρώπινο δυναμικό και η έρευνα αιχμής που πραγματοποιείται στα οχτώ Ινστιτούτα του, διασφαλίζουν την ανάδειξη της Ελλάδας σε βασικό πρωταγωνιστή στις τεχνολογικές εξελίξεις του μέλλοντος. Έχοντας προσελκύσει σημαντικά κονδύλια από ιδιαιτέρως ανταγωνιστικά προγράμματα της ΕΕ, που αφορούν τεχνολογίες της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, στο ΙΤΕ εργαζόμαστε εδώ και σχεδόν τέσσερις δεκαετίες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του μέλλοντος και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής μέσω των καινοτόμων εργαλείων που θέτει η έρευνα και η τεχνολογία στη διάθεση της κοινωνίας».

Ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ, καθηγητής Δημήτριος Πλεξουσάκης, δήλωσε: «Το Ινστιτούτο Πληροφορικής παράγει ερευνητικά αποτελέσματα στην αιχμή της τεχνολογίας των υπερυπολογιστικών συστημάτων μέσω της σχεδίασης νέας γενιάς υλικού και λογισμικού. Τα νέα έργα στα οποία συμμετέχει είναι στρατηγικής σημασίας για την Ευρώπη και την Ελλάδα και θα συνεισφέρουν στην αντιμετώπιση μεγάλων προκλήσεων που ολοένα και περισσότερο βασίζονται σε μεγάλες και αξιόπιστες υπολογιστικές υποδομές».

Ο Επικεφαλής του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής Υπολογιστών και Συστημάτων VLSI (CARV) του ΙΤΕ-ΙΠ, καθηγητής Μανόλης Κατεβαίνης, δήλωσε: «Εδώ και 35 χρόνια, το Εργαστήριό μας, στελεχωμένο με απόλυτη αξιοκρατία, υλοποιεί πρωτότυπα συστήματα που επιδεικνύουν στην πράξη τις πρωτοποριακές μας ιδέες, προσελκύει ανθρώπινο δυναμικό στην αιχμή της τεχνολογίας, και εκπαιδεύει στελέχη πολύτιμα για την τεχνολογική ανάπτυξη της χώρας».

Ο Αναπληρωτής Επικεφαλής του Εργαστηρίου CARV, καθηγητής Άγγελος Μπίλας, δήλωσε: «Οι πρόσφατες αυτές επιτυχίες με την συμμετοχή του εργαστηρίου CARV σε τόσο σημαντικές διεθνείς ερευνητικές δραστηριότητες είναι αποτέλεσμα της σημαντικής τεχνογνωσίας και εξειδίκευσης που διαθέτει το Ινστιτούτο Πληροφορικής και δίνουν την ευκαιρία σε νέους ερευνητές, επιστήμονες, αλλά και φοιτητές, να συμμετέχουν στην επίλυση βασικών προβλημάτων που σχετίζονται με τις σύγχρονες υπολογιστικές υποδομές και παρουσιάζουν σημαντικές τεχνολογικές και επιστημονικές προκλήσεις».

Ο συνιδρυτής του νεοφυούς τεχνοβλαστού EXAPSYS (Exascale Performance Systems), Δρ. Ιάκωβος Μαυροειδής, δήλωσε: «Το εργαστήριο CARV υποστηρίζει σθεναρά τη δημιουργία και ανάπτυξη τεχνοβλαστών, όπως η EXAPSYS, με απώτερο σκοπό την αξιοποίηση καινοτόμων ερευνητικών αποτελεσμάτων. Η EXAPSYS στοχεύει να βελτιώσει την απόδοση και ενεργειακή κατανάλωση υπερυπολογιστών νέας γενιάς, παρέχοντας καινοτόμα πρωτότυπα και προσομοιωτές ετερογενών τεχνολογιών, δικτύων, και συστημάτων πολλαπλών επιταχυντών υλικού. Η πρόσφατη χρηματοδότηση στα πλαίσια του EuroHPC καθώς και η σημαντική υποστήριξη του ΙΤΕ κάνει εφικτή την υλοποίηση των στόχων της. Η εταιρεία προσφέρει νέες θέσεις εργασίας για ικανούς μηχανικούς και ερευνητές που θα κάνουν πράξη τα όνειρά της».

Περισσότερες πληροφορίες:
Η Ελλάδα ανάμεσα στις κορυφαίες χώρες της Ευρώπης στις τεχνολογίες των Υπερυπολογιστών (https://www.forth.gr/index_main.php?l=g&c=20&i=1746)